TADEUSZ BAIRD  (1928-1981)

Przed 90 laty urodził się w Grodzisku Mazowieckim jeden z najwspanialszych polskich kompozytorów współczesnych -Tadeusz Baird.  Podczas okupacji pobierał lekcje muzyki u profesorów B.Woytowicza i K.Sikorskiego. W 1944 r. został wywieziony do Niemiec gdzie pracował, jako robotnik rolny i był więźniem obozu w Gladbeck. Po powrocie do Polski kontynuował studia muzyczne u profesorów P.Rytla i P.Perkowskiego w PWSM w Warszawie.  Studiował też muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim. Jako kompozytor zadebiutował zaraz po zakończeniu wojny. Na tle innych kompozytorów jego muzyka wyróżniała się indywidualnością i w tym sensie niepowtarzalnością. Zadecydowała o tym siła jego osobowości i talent wielkiego formatu. Twórcze poszukiwanie piękna było immanentną cechą jego wieloletniej pracy artystycznej. Już zaraz po wojnie wraz z K.Serockim i J.Krenzem utworzył tzw. "Grupę 49", która próbowała przeciwstawiać się obowiązującej wówczas w muzyce estetyce socrealistycznej. Jednak do roku 1955 kompozytor nie chętnie odwoływał się do nowocześniejszych środków techniki kompozytorskiej. Nawiązywał raczej do stylistyki neoklasycznej i folkloru (np.suita Colas Bregnon, Koncert fortepianowy). Dopiero w połowie lat 50-tych XX wieku odwrócił się od tej stylistyki. Przykładem mogą być napisane w 1956 roku przejmujące 4 Sonety miłosne na baryton i orkiestrę. Unowocześniając środki techniki kompozytorskiej, jako jeden z pierwszych polskich kompozytorów Baird posłużył się dodekafonią. Był jednym z pomysłodawców trwającego do dziś Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień". Od 1974 roku wykładał kompozycje w warszawskiej PWSM, a w 1977 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Kompozytor zdradzał jednocześnie duże poszanowanie i zrozumienie dla dawnej tradycji muzyki renesansowej, barokowej i romantycznej. Czerpał z niej wzory stosując archaizujące współbrzmienia i zwroty melodyczne dbając zarazem o wypuklenie sfery wyrazowej utworów.  Nowoczesność języka muzycznego potrafił, zatem łączyć umiejętnie z elementami tradycji, co przejawia się głównie w rozwiniętej lirycznej melodyce.  Czynnik melodyczny, do którego przywiązywał szczególną uwagę odgrywa wielką rolę przede wszystkim w pieśniach do tekstów najwybitniejszych poetów: Szekspira, Goethego, Poświatowskiej czy Iwaszkiewicza. Utwory z lat 60-tych i 70-tych zdradzają poszukiwania w zakresie kolorystyki dźwiękowej. 

Dbałość o piękno współbrzmień i wyczucie doboru barw widać wyraziście w Etiudzie na orkiestrę wokalną, perkusję i fortepian (1961), Wariacjach bez tematu na orkiestrę (1962), Sinfonii breve (1968), III Symfonii (1969), kantacie Goethe-Briefe (1970), Elegii na orkiestrę (1973) czy Concerto lugubre na altówkę i orkiestrę (1975).  W tych wszystkich dziełach kompozytor uwodzi jednocześnie słuchaczy głębią wyrazu. 

Nie bez przyczyny, więc Bairda uznano, jako "ostatniego polskiego romantyka" i kontynuatora ekspresjonizmu. Ten głęboki emocjonalizm Bairda pozwala na dopatrzenie się pokrewieństwa z estetyką Karola Szymanowskiego, którego uważał za duchowego ojca. W estetyce twórczej Bairda można doszukać się też luźnego podobieństwa z muzyką Albana Berga i późną twórczością Dymitra Szostakowicza. Lecz jest to twórczość jest wybitnie indywidualna.  Piękno tej muzyki pobudzało inwencje choreografów. Realizacji baletowych doczekały się 4 Eseje, Sonety miłosne, Erotyki, Wariacje bez tematu. 

Baird osobiście przyznawał, że jego utwory są "muzycznymi wyznaniami". Obok dzieł koncertowych skomponował muzykę do kilkudziesięciu filmów i sztuk teatralnych. Był laureatem wielu nagród krajowych i zagranicznych. Np. 4 Eseje na orkiestrę otrzymały I nagrodę na konkursie im. Fitelberga (1958). Trzykrotnie otrzymał I Nagrodę na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu. 

Postać kompozytora znalazła odbicie w twórczości filmowej. Filmy dokumentalne o kompozytorze nakręcili L.Perski (1971) i E.Nielsen (1972). W 1973 r. powstała filmowa wersja opery "Jutro", która zdobyła Grand Prix na międzynarodowym festiwalu telewizyjnym w Pradze. 

W 1989 r. w Paryżu płyta Olimpii z utworami Bairda otrzymała Diapason d'Or. 

Od 1990 r. imię Bairda nosi organizowany przez ZKP Konkurs Młodych Kompozytorów. Jego kompozycje zajmują poczesne miejsce w repertuarze koncertowym. 

Tadeusz Baird zmarł przedwcześnie w wieku 53 lat.
 
 
. Radosław Rzepkowski
 

ARCHIWUM FELIETONÓW

POLEĆ TEN ARTYKUŁ ZNAJOMYM Z FACEBOOKA
 


 

 


BIULETYN POLONIJNY, Postal Box 13, Montreal, Qc H3X 3T3, Canada; Tel: (514) 336-8383 fax: (514) 336-7636, 
Miesięcznik rozprowadzany bezpłatnie wśród Polonii zamieszkującej obszar Montrealu i Ottawy. Wszelkie prawa zastrzeżone.