MICHAIŁ GLINKA (1804-1857)

Mija 160 lat od śmierci Michaiła Glinki, prekursora rosyjskiej szkoły narodowej w muzyce XIX wieku. Jego osobowość i twórczość wywarły wielki wpływ na późniejsze generacje kompozytorów rosyjskich od Dargomyżskiego po Strawińskiego. Jego rola, jaką odegrał w kształtowaniu muzyki narodowej podobna jest do zasług jego przyjaciół Lwa Puszkina i Mikołaja Gogola w zakresie literatury. Chodziło o podkreślenie odrębności kulturowej i niezależność od wpływów zachodnioeuropejskich. Glinka urodził się w 1804 r. w Nowo-Spasskoje. Jego pradziadek był polskim szlachcicem z rodu Glinków herbu Trzaska. Od siódmego roku życia muzyki uczyła go babka. Później uczył się prywatnie gry na skrzypcach u J.Bohma, fortepianie u J.Fielda i kompozycji u I.Fuchsa. W latach 1830-33 przebywał we Włoszech gdzie powstały jego kompozycje fortepianowe i kameralne, m.in. Sekstet fortepianowy Es-dur oparty na motywach z "Lunatyczki" Belliniego, którego poznał osobiście. Zapoznał się też z operowym włoskim stylem bel canto i jego przedstawicielem Donizettim. W drodze powrotnej do Rosji zatrzymał się na dłużej w Berlinie gdzie rozpoczął regularne studiowanie kompozycje u S.Dehna, byłego ucznia Beethovena. Miał już wówczas 29 lat. Powróciwszy do Rosji poznał Marię Szymanowską i Adama Mickiewicza.

Spośród wielu rodzajów twórczości, jakie uprawiał Glinka największe znaczenie ma liryka wokalna, opery i muzyka symfoniczna. W liryce wokalnej wykorzystywał różne tradycje pieśni rosyjskiej-ludowej, miejskiej i salonowej jak i w pewnym zakresie tradycje obce, głównie francuskie i włoskie. Na szczególną uwagę zasługują pieśni do słów Puszkina z różnych okresów twórczości. Uderza w nich niezwykła śpiewność melodyki i naturalność wypowiedzi. Zwrócenie się do rosyjskiej pieśni ludowej zdecydowało o narodowym charakterze dzieł Glinki. Szczególną rolę w historii muzyki rosyjskiej odegrały jego opery. Opera o tematyce historycznej "Iwan Susanin" (Życie za cara), wystawiona w Petersburgu w 1836 r. została uznana za pierwszą rosyjską operę narodową. Konflikt fabularny (rosyjsko-polski) znalazł tam odbicie w muzycznym przeciwstawieniu dwóch sił. Strona polska jest reprezentowana głównie przez baletowy akt II. Akty zaś rosyjskie (I, III, IV) zostały przepojone idiomatyka ludową. Recytatywy wywodzące się z rosyjskiej pieśni ludowej i zainicjowany przez Glinkę dramatyczny monolog znalazły później odbicie w operach Mussorgskiego, Borodina i Czajkowskiego. Także kolejna opera "Rusłan i Ludmiła"wg poematu Puszkina, o tematyce baśniowo-fantastycznej, wystawiona w Petersburgu w 1842 r., znalazła żywy oddźwięk w operach Borodina i Rimskiego-Korsakowa. Sięgali oni, podobnie jak Glinka, do epickiej obrzędowej pieśni, melodii z Kaukazu czy krajów arabskich. 

W 1845 r. Glinka odbył podróż do Paryża i Hiszpanii. W Paryżu zetknął się z Hectorem Berliozem i zauroczył się jego barwnym stylem orkiestrowym. Owocami studiów nad folklorem hiszpańskim stały się dwie uwertury "Jota Aragońska" (1845) i "Noc w Madrycie" ( (1848). W jego pełnych blasku utworach orkiestrowych widać dążenie do stworzenia oryginalnego stylu symfonicznego, którego najlepszym przykładem jest fantazja symfoniczna na tematy rosyjskie "Kamarinskaja." Z niej wywodzi się- jak pisał Piotr Czajkowski - cała rosyjska szkoła symfoniczna. Kompozytor sięgnął w tym dziele do polifonii ludowej przejmując z ludowej muzyki instrumentalnej wariacyjną zasadę kształtowania kolorystyki orkiestrowej. "Kamarinskaja" powstała w Warszawie, gdzie kompozytor przebywał w latach 1849-51.  Obracał się tam w otoczeniu Karola Kurpińskiego i Karola Lipińskiego. Lata 1852-54 spędził znowu za granicą w Paryżu i Berlinie. Wśród utworów kameralnych na uwagę zasługują romanse, Wariacje na temat Mozarta, Trio patetyczne, Kwartety smyczkowe, L’Alouette, Sonata na altówkę i fortepian, a wsród symfonicznych-Valse-Fantazja. 

Glinka zmarł w 1857 roku w Berlinie. Reasumując, kompozytor ten zapoczątkował nowy etap w muzyce rosyjskiej stwarzając podstawy stylu narodowego, rozwiniętego w twórczości kompozytorów tzw. Potężnej Gromadki ( Cui, Dargomyżski, Borodin, Bałakiriew, Mussorgski).
 
 

.

Radosław Rzepkowski   ARCHIWUM FELIETONÓW

POLEĆ TEN ARTYKUŁ ZNAJOMYM Z FACEBOOKA