ROK OSKARA KOLBERGA
 
....

W lutym 2014 roku rozpocznie się Rok Kolberga. Znakomita to okazja, aby przypomnieć sylwetkę Henryka Oskara Kolberga, etnografa, folklorysty i kompozytora, który urodził się 200 lat temu, 22 lutego 1814 roku w miejscowości Przysucha w powiecie opoczyńskim, a zmarł 3 czerwca 1890 roku w Krakowie.

Oskarowi Kolbergowi zawdzięczamy więcej, niż sobie uświadamiamy. Zbadał on i utrwalił bogactwo polskiego folkloru różnych regionów Polski, ocalając tym samym polską oryginalność i odrębność kulturową. Ofiarował nam piękną, prostą piosnkę "Wlazł kotek na płotek", która stała się symbolem naszych zabaw dziecięcych, a nie jesteśmy świadomi, że to właśnie Oskar Kolberg, wędrując po polskich wsiach usłyszał ją po raz pierwszy i zapisał. Wiele kolęd i pieśni ludowych w repertuarze polskich zespołów folklorystycznych pochodzi ze zbiorów Kolberga. Długie i pracowite życie Oskara Kolberga, wieloletnie wędrówki po polskich wsiach, życie zamienione w misję badania i utrwalania polskiego folkloru - to wszystko godne jest wyciągnięcia z zapomnienia i doceniena.

Ojciec Kolberga, Juliusz Kolberg, profesor miernictwa i geodezji, powołany został na stanowisko profesora katedry geodezji i topografii na Uniwersytecie Warszawskim i rodzina zamieszkała w oficynie Pałacu Kazimierzowskiego, mając za sąsiadów państwa Chopinów, Samuela Bogumiła Lindego, Kazimierza Brodzińskiego. Przez wiele lat Oskar Kolberg kształcił się muzycznie, między innymi pod kierunkiem profesora Józefa Elsnera, nauczyciela Fryderyka Chopina. Równolegle z rozwojem talentów muzycznych i kompozytorskich, dojrzewała u Kolberga pasja etnografa, wynikająca z zachwycenia się bogactwem i różnorodnością polskiego folkloru. W gronie przyjaciół - poetów Teofila Lenartowicza i Cypriana Norwida, malarza -Wojciecha Gersona, Kolberg rozpoczął wędrówki po wsiach podwarszawskich, obserwując zwyczaje wiejskie i zapisując pieśni ludowe. W latach 1842-45 Kolberg wydał w pięciu zeszytach swój pierwszy zbiór -    "Pieśni ludu polskiego", który zwierał 125 melodii ludowych opracowanych na głos i fortepian. Od 1845 roku przez 12 lat Kolberg systematycznie kontynuował badania w terenie, na Mazowszu i na całym obszarze dawnej Rzeczpospolitej. W 1853 roku odbyły się premiery dwóch obrazów z życia ludu : "Król pasterzy" i "Sceny w karczmie". "Król pasterzy" wystawiony został w 1859 roku w Teatrze Wielkim w Warszawie.

Kolberg nie ustawał w swoich badaniach etnograficznych: wędrował po wsiach, zapisywał nuty i słowa, dokonywał adaptacji, pisał artykuły omawiające swoje odkrycia. W latach 1856-57 zaczęły ukazywać się kolejne zbiory "Pieśni ludu polskiego", zawierające ponad 400 melodii ludowych. Jednocześnie Kolberg zredagował 150 haseł dotyczących folkloru i muzykologii do encyklopedii powszechnej Samuela Orgelbrandta. W 1865 roku wyszła monografia regionalna przygotowana przez Kolberga : "Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Sandomierskie", a w 1867- monografia dotycząca Kujaw. Niestety, w Warszawie Kolberg nie znalazł instytucji mogącej finansować jego dalsze badania i problemy finansowe zmusiły go do przeniesienia się w okolice Krakowa, do Modlnicy, gdzie istniały większe szanse na kontynuowanie pracy badawczej. Wielkim wsparciem byli dla Kolberga przyjaciele, wspierali go, pomagali finansowo i ofiarowywali gościnę badaczowi, który nie dbał o dobra materialne i swoje skromne zarobki całkowicie wydawał na badania folkloru. W 1884 roku Kolberg przeniósł się do Krakowa, gdzie kontynuował opracowywanie i wydawanie zbieranych materiałów, żyjąc w niezwykle skromnych warunkach. W 1885 roku badacz odbył swoją ostatnią podróż w Sanockie i Przemyskie. W 1889 roku krakowskie środowisko naukowe zorganizowało Oskarowi Kolbergowi jubileusz 50-lecia pracy. Już po śmierci badacza-etnografa wyszły "Pieśni ludu Chełmskiego" i "Przemyskiego".

Dorobek naukowo-badawczy Oskara Kolberga, dokumentujący kulturę ludową XIX wieku, jest imponujący ze względu na wszechstronny zakres jego zainteresowań kulturą ludu.  Kolberg poświęcił swój talent kompozytorski  i wykorzystał zdolności muzyczne, by dokonać zapisów muzycznych melodii ludowych. Niespotykana pracowitość i pasja badawcza zawiodły Kolberga na tereny Śląska, Litwy, Białorusi, Słowacji. Etnograf opublikował 33 tomy monografii regionalnych, około 200 artykułów z zakresu etnografii, folklorystyki, językoznawstwa, muzykologii.

Imponujące dzieło, wspaniałe wykorzystanie talentów, niezłomność i skromność  - tym zachwyca dziś Oskar Kolberg, do którego znakomicie pasują słowa Horacego "Non omnis moriar". Dzieło przetrwało, zapewniło pamięć o pięknym życiu wypełnionym pasją. Potomni, czyli my, mamy okazję pochylić głowę z podziwem. 
Ps.  Podobnie, jak wiele piosenek ludowych, "Wlazł kotek na płotek" śpiewany jest z nieco odmiennym tekstem, w zależności od regionu. Oryginalny tekst mazowiecki brzmi jak przesłanie dla nas:

" Wlazł kotek na płotek i mruga
   Piękna to piosneczka niedługa.
   Wlazł kurek na murek i pieje,
   Niech się nikt z tych piosnek nie śmieje".

Dziś, w dobie odwrotu od wspólnej zglobalizowanej wioski, odrębność i oryginalność kulturowa są w wielkiej cenie. Oskarowi Kolbergowi zawdzięczamy ocalenie bogactwa i różnorodności polskiej kultury ludowej, z której możemy być dumni. 
 
 
. Katarzyna Szrodt 
 

ARCHIWUM FELIETONÓW

POLEĆ TEN ARTYKUŁ ZNAJOMYM Z FACEBOOKA
 


 

 


BIULETYN POLONIJNY, Postal Box 13, Montreal, Qc H3X 2T7, Canada; Tel: (514) 336-8383 fax: (514) 336-7636,
Miesięcznik rozprowadzany bezpłatnie wśród Polonii zamieszkującej obszar Montrealu i Ottawy. Wszelkie prawa zastrzeżone.