BYŁO-BĘDZIE: KULTURA W 2016
ROKU cz.II
Szumi wspaniałe życie
jak wodospad na wiosnę /
A. Zagajewski
Rok 2016 świętowany jest
w Holandii jako Rok Hieronima Boscha z okazji przypadającej 500 rocznicy
śmierci artysty. Hieronim Bosch to malarz, którego wizje do dziś fascynują
i przerażają nie dając spokoju historykom sztuki, którzy ciągle na nowo
starają się interpretować znaczenie i symbolikę obrazów mistrza. Artysta
tworzył w Niderlandach na przełomie XV-XVI wieku i prezentował młodszą
generację prymitywistów niderlandzkich. Obrazy jego cenił i kupował król
Hiszpanii Filip II, stąd najsłynniejsze prace wiszą w madryckim Prado:
"Wóz z sianem", "Ogród rozkoszy ziemskich", "Kuszenie świętego Antoniego".
Dzieło Boscha jest opowieścią o świecie ludzkim pełnym podtekstów, zagadek,
gorszących dziwactw. Liczba przymiotników, jakimi krytycy opisywali obrazy
Boscha jest imponująca: fantasmagoryczne, halucynacyjne, demoniczne, patologiczne,
okrutne, obsesyjne, kosmos bestialstwa, muzeum zwyrodnień. Świat wyobraźni
artysty był tak rozległy i zróżnicowany, że udałoby się przekonująco uzasadnić
każdą tezę na jego temat - że był szaleńcem, członkiem tajnej sekty, czy
że malował dzieła pod wpływem narkotyków. Niepodważalnym jest fakt, że
Hieronim Bosch był geniuszem i dzięki swemu wybitnemu talentowi stworzył
"ludzkie bestiarium", pokazał, że wyobraźnia ludzka nie ma granic - w dobrym
i złym tego słowa znaczeniu. Stajemy zafascynowani i przerażeni zarazem
przed obrazami Boscha, przyglądamy się przedziwnym stworom ludzko-zwierzęcym,
diabłom w różnych postaciach, wędrującym na odnogach częściom ciała, operacjom,
kopulacjom i bezskutecznie staramy się odszyfrować te symbole, gdy tymczasem
najlepiej jest porzucić intelektualne ambicje i potraktować dzieła Boscha
jako wielkie widowisko, jako baśń o walce dobra ze złem, dowód na nieograniczoność
ludzkiej fantazji i wielkość geniuszu mistrza pędzla. Wybitny XX wieczny
historyk sztuki Erwin Panofski napisał: "Nie mogę uniknąć wrażenia, że
prawdziwa tajemnica znakomitych koszmarów i halucynacji Boscha wciąż czeka
na swoje odsłonięcie" , czemu na pewno sprzyjać będzie Rok Hieronima Boscha.
W mieście urodzenia malarza Hertogenbosch, 80 km. od Amsterdamu od lutego
do maja można obejrzeć wystawę prezentującą większość dzieł, które sprowadzono
z różnych muzeów świata: "Statek głupców" z Luwru, "Kuszenie św. Antoniego"
z Prado, "Wizje z zaświatów" z Wenecji, "Grzechy główne" z Rotterdamu,
"Śmierć skąpca" z Waszyngtonu i alegorię ludzkiego losu - "Wóz z sianem"
z Prado. Dziełom Boscha towarzyszy blisko 70 prac innych twórców tworzących
na przełomie XV-XVI wieku, które składają się na obszerną panoramę czasów
i stanowią tło dla dorobku Boscha.
Zmarł Umberto Eco - wszechstronny
humanista, pisarz, filozof, eseista, profesor semiotyki, "człowiek, który
wiedział wszystko" - jak napisała o nim włoska prasa. Obecny był zarówno
na uniwersytetach, jak w telewizji, pisał rozprawy naukowe i bestsellery,
uwielbiał ciszę bibliotek i światła wielkiej rampy. Jedyny w swoim rodzaju
omnibus, gigant wiedzy i humoru. W latach 70. wykładał na włoskich uniwersytetach
w Turynie, Mediolanie, Florencji. W 1975 roku zdobył tytuł profesora zwyczajnego
i został kierownikiem katedry semiotyki na uniwersytecie w Bolonii. Nagłą
sławę mediów przyniosła mu powieść "Imię róży", która w formule kryminału
stanowi traktat na temat średniowiecza i historii Kościoła, jest dziełem
erudycyjnym zachwycającym wiedzą na temat życia klasztornego, historii
ksiąg i tajemnic z nimi związanych. "Imię róży" przetłumaczona została
na 47 języków i sprzedana w ponad 30 milionach egzemplarzy. W 1986 powieść
przeniesiono na ekran i film odniósł wielki sukces, w czym leży również
zasługa grającego główną rolę mnicha-detektywa Seana Connery, znanego z
ról Jamesa Bonda. Każda kolejna książka Eco stawała się ważnym wydarzeniem
literacko-intelektualnym: "Wahadło Foucaulta"- było pamfletem na spiskowe
teorie dziejów, "Wyspa dnia poprzedniego" - była wyprawą w epokę baroku,
"Baudolino"- fascynującą podróżą w świat wyobraźni ludzi średniowiecza,
"Cmentarz w Pradze"- oparty był na motywie "Protokołów mędrców Syjonu".
Ostatnia powieść "Temat na pierwszą stronę" opisuje zmierzch mediów, które
wraz z cyfryzacją i ekspansją internetu nie są już źródłem informacji czy
miejscem publicznej debaty tylko dodatkiem do reklam i elementem strategii
właścicieli. "Corriere Della Sera" napisał, że Eco był jednym z najbardziej
znanych intelektualistów na świecie, był wielkim uczestnikiem debaty intelektualnej
na arenie międzynarodowej, "człowiekiem wolnym, obdarzonym duchem krytycznym
i wielką pasją obywatelską". W Mediolanie 23 lutego odbyła się ceremonia
pożegnania Umberto Eco.
Stolicę Dolnego Śląska -
Wrocław- międzynarodowe jury wybrało na Europejską Stolicę Kultury 2016.
Z tym wyróżnieniem związana jest wzmożona aktywność kulturalna, rozliczne
wydarzenia artystyczne organizowane przez polskich i międzynarodowych artystów.
Do mieszkańców Wrocławia zaapelował kurator ds. działań teatralnych, Chris
Baldwin, reżyser Ceremonii Otwarcia - "Przebudzenia": " Pomóżcie nam opowiedzieć
historię Wrocławia. 17 stycznia nasze wspólne uczestnictwo w pochodzie
otwierającym Europejską Stolicę Kultury sprawi, że <Przebudzenie> Wrocławia
stanie się wydarzeniem na skalę Europy".
Wystawy , koncerty, działania
uliczne, ożywiać będą Wrocław przez cały rok, a do tego miastu przyznano
tytuł Światowej Stolicy Książki w 2016 roku, z czym związany jest program
działań w obszarze literatury: targi książki, kiermasze, spotkania z pisarzami,
panele literackie, festiwale czytania książek w plenerze. Tak intensywne
działania artystyczne - zaplanowanych jest ponad tysiąc, na pewno ożywią
społeczność miasta i przyciągną turystów. Może uda się uświadomić kolejnym
pokoleniom, że sztuka i piękno niezbędne są jak życiodajne powietrze dające
nam radość, zachwyt i wzruszenie.
"Znów jest kwiecień
i pierwsze światło sączy
się przez młode liście
ciężkie od rosy i każe barwom
pamiętać kim są
./Przed
odjazdem wiosną M.S. Merwin/
|
.