ZADOŚĆUCZYNIENIE

Doszły mnie słuchy, że jeden z byłych działaczy pierwszej Solidarności (bodajże w  Białymstoku) skorzystał z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego RP i poszedł na całość. Mianowicie wystąpił do stosownych władz o przyznanie mu odszkodowania za straty materialne, psychiczne i moralne wywołane wprowadzeniem w Polsce stanu wojennego, ktorego trzydziestą rocznicę będziemy niebawem obchodzić w grudniu. Ponieważ Trybunał zniósł wszelkie granice możliwych roszczeń dżentelmen ów ubiega się o sumę 2 milionów złotych. Dotychczasowe wyroki pozytywne w tych sprawach nie wychodziły ponad 30 tysięcy. N.b. wniosek został złożony z Belgii, w której ów pan obecnie zamieszkuje.
 
Będąc pod wrażeniem powyższego faktu zwracam się z zapytaniem do tu obecnych moich Szanownych Kolegów, przyjaciół i współpracowników - ile byście chcieli odszkodowania za fakt wyjazdu z kraju, a przede wszystkim -  czy ów wyjazd był wymuszony okolicznościami czy też nie? W razie sukcesu byłego solidarnościowca z Podlasia jest raczej pewne, że posypią się dalsze żądania i pozwy z kraju, jak też z emigracji.  Można by całą sprawę wyśmiać i powiedzieć zwięźle, że do odszkodowań mają prawo tylko ci rodacy, którym zamach Jaruzelskiego odebrał ojców, mężów, braci lub wysłał ich samych na długie leczenie do szpitala. Dla całej reszty zadośćuczynienie powinno chyba polegać na świadomości, że dawny system skonczył się, a Polska mimo szeregu oczywistych wad - jest jednak wolnym krajem. 
 
Cała sprawa nie jest jednak taka prosta. W świecie zachodnim od około 15 czy 20-u lat mamy co i rusz do czynienia nie tylko z przeprosinami szefów państw za świństwa popełniane przez te państwa 40 czy nawet sto lat wcześniej, lecz zdarzają się też konkretne materialne odszkodowania. Przykładów jest już sporo nawet jeśli nie liczyć pieniędzy wypłacanych od lat 50-tych przez Republikę Federalną Niemiec za zbrodnie narodowego socjalizmu (zwanego w PRLu hitleryzmem). Kanada wypłaciła odszkodowania nie tylko Indianom za przymusowe wysyłanie ich dzieci do internatów w celu ich (że tak powiem) ucywilizowania. Podobnie w USA załatwiona została kwestia nagłego internowania z początkiem roku 1942-go setek tysięcy obywateli i rezydentów amerykańskich pochodzenia japońskiego. N.b. Japonia zwleka z odszkodowaniami za złe lub zbrodnicze traktowanie alianckich jeńców wojennych na Filipinach w Birmie i gdzie indziej. W Rosji "w tym temacie" jak dotąd panuje generalnie cisza, przerywana wystąpieniami grupek idealistów w tamtejszych organizacjach pozarządowych. Hiszpania generalnie dopuszcza pozwy o odszkodowania za przestępstwa w wojnie domowej jedynie na bazie indywidualnej, z tym jednak, iż w ostatnich 10-u latach nastąpił dziwaczny przechył na lewo za sprawą zdecydowanego progresisty sędziego Baltazara Garzona. Jak niektórzy pamiętają, to on występował o ekstradycję gen. Pinocheta. Sędzia ów wsławił się też przyjęciem do rozpatrzenia pozwu zbiorowego  pewnej cwanej organizacji lewicowej o wielomiliardowe odszkodowanie za .....kilkaset lat działalności inkwizycji hiszpańskiej. Potem senior Garzon sam wpadł w tarapaty za sprawą nieźle umotywowanych oskarżeń o korupcję i akta odłożono na półkę. Chodziły po Europie też słuchy, że ktoś inny nosi się z pomysłem pozwu przeciw papieżowi i Kościołowi Katolickiemu o pogwałcenie praw ludzkich, a w tym o pedofilię niektórych jego podwładnych. Do dzisiaj w sądach amerykańskich, brazylijskich i innych leżą sprawy rdzennych mieszkańców obu Ameryk o odszkodowanie za kolonializację i wprowadzenie przemocą cywilizacji białego człowieka. Dla równowagi warto dodać, że na Dalekim Wschodzie czy też w kręgu Islamu takich tendencji do samobiczowania się jak dotąd brak. Ekspansja jednych kosztem drugich jest tam widziana jako naturalny fakt cywilizacji ludzkiej, a nie naruszenie moralności. Z kolei w Izraelu setki wybitnych naukowców, pisarzy i myślicieli na ogół dostrzegają krzywdę wyrządzaną Palestyńczykom przez okupację, lecz niestety nie przekłada się to na praktyczne postepowanie polityków izraelskich. To typowa sytuacja gadania dziada do obrazu. 
 
Co jednak w Polsce stoi na drodze osobom pragnacym przeliczyć swoje cierpienia psychiczne i szkody moralne na złotówki, czy euro? Według autora - to zdrowy rozsądek. Czy n.p. rząd USA może być podany do sądu za fakt nie zapewnienia należytej ochrony mieszkańców Nowego Jorku tamtego feralnego 11 września 2001-go roku? Na pewno jeśli nawet pominąć samych zabitych i rannych jest pewne, że wiele osób nabawilo się astmy czy raka z powodu wdychania wszeobecnego pyłu. Czy wizyty u psychologów czy psychiatrów też mają być refundowane? Nie ma w tych kwestiach jednomyślności. Nie można udowodnić n.p. tego, że gdyby Europejczycy nie skolonizowali Afryki cały czarny kontynent mialby się teraz wspaniale i rozwinął cywilizację ludzi zamożnych, a co najmniej zadowolonych. Podobnie trudno udowodnić, że mieszkaniec kraju nad Wisłą i Odrą bardzo znerwicowany ciągłą walką o byt oraz dręczony licznymi fobiami i psychozami miałby sie teraz znacznie lepiej gdyby w roku 1981 junta Jaruzelskiego nie wyprowadziła wojska na ulice. Dosłownie wczoraj czytałem na jednym z blogów wymianę zdań między dwoma panami. Pierwszy z nich  zastanawiał się nad szansami na sukces w procesie o odszkodowanie. Uważa się on za ofiarę gdyż z powodu stanu wojennego przedłużono mu służbę wojskową o pół roku, co niewątpliwie narusza prawa człowieka. Jego rozmówca wyraził zdziwienie, gdyż jego zdaniem ofiarami stanu wojennego byli tylko ci, którzy mieli pecha i natknęli się na ulicy na pana nr. 1 oraz jego umundurowanych kolegów. Do tego dochodzi jeszcze kwestia druga. Spora część polskiej prawicy (choć nie tylko oni) zachowuje się tak jakby 45 lat trwania dyktatury komunistycznej było czymś w rodzaju czarnej dziury, a PRL nie była państwem polskim i już. Skąd zatem akurat tym razem ta chęć, aby budżet niepodległego państwa miał wypłacać milionowe sumy za idiotyzmy czy zbrodnie systemu, w którym Polacy rzekomo nie mieli nic do gadania? A tu okazuje się nagle, że mieli do gadania i to całkiem dużo. Tamten system, chociaż fatalny, był w latach osiemdziesiątych mimo wszystko bardzo polski - zarówno w swojej znieczulicy, korupcji, jak też w horendalnym bałaganie.  Ponadto z przyczyn historycznych polska dusza i tak bardzo łatwo wchodzi w rolę ciągłego męczennika, bezbronnej ofiary i pomiatanego przez innych narodu. Czy tak ma w Polsce być bez końca? O tym zdecyduje młodsze pokolenie.

.

Michał Stefański   ARCHIWUM FELIETONÓW