90
LAT OD URODZIN K. SEROCKIEGO
Minęła
90 rocznica urodzin Kazimierza Serockiego (1922-1981), jednego z
najwybitniejszych polskich kompozytorów współczesnych. Studiował on
kompozycję u K.Sikorskiego i fortepian u S.Szpinalskiego w PWSM w Łodzi.
W latach 1947-48 był stypendystą w klasie kompozycji Nadii
Boulanger w Paryżu. Karierę rozpoczął jako pianista osiągając na tym polu
niemałe rezultaty. Wraz z J.Krenzem i T.Bairdem utworzył "Grupę 49" proponując
muzykę przystępną dla przeciętnego odbiorcy, ale o wysokiej jakości artystycznej.
Już pierwsze jego utwory zwróciły uwagę środowiska muzycznego. Jego twórczość
wykazuje tendencje ewolucyjne i można podzielić ją na 2 okresy. W
pierwszym okresie do roku 1956 widoczne są nawiązania do neoklasycyzmu
i nurtu folklorystycznego. Wymownym tego przykładem jest II Symfonia
na sopran, baryton, chór i orkiestrę. Ludowe teksty i muzyka będąca apoteozą
folkloru tworzą obrazy z życia dawnej polskiej wsi. Utwór zadziwia fenomenalną
wyobraznią dźwiękową, cechą inmmanentną całej twórczości kompozytora.
W dziesięcioleciu powojennym artysta skomponował też wiele utworów o charakterze
użytkowym (pieśni masowe, muzyka filmowa i teatralna), m.in. muzykę do
filmu "Młodość Chopin" (1952). Najczęściej wykonywanym utworem z tego okresu
jest Koncert na puzon (1953).
Dużo
ciekawszy jest drugi okres twórczości Serockiego. Kompozytor zareagował
szybko na powiew nowych prądów z Zachodu stając na czele polskiej
awangardy muzycznej. W 1956 r. stworzył cykl pieśni na baryton i fortepian
"Serce nocy" do tekstów K.I.Gałczyńskiego, a rok pózniej cykl pieśni "Oczy
powietrza" do poezji J.Przybosia. Oba utrzymane w technice
dodekafonicznej cechuje bogactwo środków artykulacji, barw i odcieni emocjonalnych.
Pod wplywem Kursów Nowej Muzyki w Darmstadzie (1957), w których Serocki
uczestniczył powstało eksperymentatorskie dzieło" Musica concertante" (1958),
w którym objął serializacją wszystkie elementy oprócz dynamiki. Każda z
7 części napisana na inny zestaw instrumentów wskazuje na fascynację kompozytora
czystą brzmieniowością. Barwa staje się w jego utworach najbardziej konstrukcyjną
cechą, a sonoryzm najważniejszą ścieżką jego twórczości. Przywiązywanie
wagi do wartości czysto brzmieniowych osiągnęło apogeum w takich utworach
jak Segmenti, Freski symfoniczne, Forte e piano, Continuum czy Pianophonie.
"Segmenti" (1961) na 12 instrumentów dętych, 6 strunowych oraz 6 perkusistów
to jakby symfonia szmerów i dzwięków o nieokreślonej wysokości. Ulubionym
instrumentarium Serockiego stała się perkusja. Widać to wyraznie w "Continuum"
na 6 perkusistów obsługujących 123 instrumenty perkusyjne oraz
w "Fantasmagorii" (1971) na fortepian i perkusję. Nawet fortepian został
tu potraktowany na sposób perkusyjny. Pianista gra bezpośrednio na
strunach palcami, paznokciami i miotełką jazzową, uderza w ramy i pudło
fortepian etc. W "Impromptu fantasque" (1973) kompozytor zagwarantował
nietypowe brzmienia już samym zestawem instrumentów wprowadzając mandolinę
i gitarę, a także flety proste nie stosowane w orkiestrach od epoki Baroku.
Te dwie ostatnie kompozycje porywają niespotykaną aurą dźwiękową
i należą do najznakomitszych dzieł kameralistyki polskiej XX
wieku. Ciekawym utworem jest "Ad libitum na orkiestrę" (1977). Utwór
składa się z 5 odrębnych kompozycji, które łącznie zawierają 31 segmentów
przeznaczonych na różne składy instrumentów o odmiennym brzmieniu. Kolejność
segmentów w ramach każdej kompozycji jest dowolna. Dowolna jest też kolejność
samych kompozycji, co jest przykładem aleatoryzmu stosowanego w wielu innych
utworach Serockiego (np. A piacere na fortepian z 1963 r). W innym utworze
"Pianophonie" (1978) na fortepian, środki elektroniczne i orkiestrę amplifikacja
volumenu dźwięku odgrywa zasadniczą rolę. Kompozytor świadomie i
nieustannie poszukiwał nowych możliwości brzmieniowych nie
zadowalając się już odkrytymi.
|
.