ROK FELIKSA NOWOWIEJSKIEGO

Sejm R.P. uchwalił rok 2016 - Rokiem Feliksa Nowowiejskiego. W ten sposób Parlament przywrócił pamięć nieco zapomnianego, a wspaniałego polskiego kompozytora przełomu XIX/XX wieku. Inicjatywa zbiegła się z 70-rocznicą śmierci tego wybitnego muzyka. Jego nazwisko kojarzy się przede wszystkim z twórcą sławnej "Roty" do słów M.Konopnickiej, ale kompozytor ten jest autorem licznych wspaniałych dzieł, w większości wokalnych i wokalno-instrumentalnych.

Nowowiejski urodził się w 1877 roku w Barczewie. Wykształcenie muzyczne otrzymał w Berlinie, Ratyzbonie i w Pradze, a muzykologiczne w Berlinie. Już w początkach kompozytorskiej kariery zdobywał liczne nagrody na międzynarodowych konkursach, osiągając z czasem wysokie tytuły, m.in. za kompozycje kościelne godność szambelana papieskiego. W latach 1902-05 odbywał liczne podróże artystyczne jako dyrygent po Europie, Afryce i Azji. Lata 1909-14 spędził w Krakowie na stanowisku dyrygenta Towarzystwa Muzycznego. Po I wojnie światowej przeniósł się do Poznania gdzie najpierw pełnił obowiązki profesora konserwatorium, później był dyrygentem poznańskiej orkiestry symfonicznej, a od 1927 roku poświęcił się wyłącznie kompozycji. Nowowiejski należy do tych kompozytorów, którzy już za życia doczekali się uznania ze strony fachowców ale i zyskania publiczności. Dzieła jego, zwłaszcza oratoryjne, wykonywane były w licznych miastach Europy i Ameryki przynosząc twórcy światowy rozgłos. Jako dyrygent był Niewiadomski propagatorem muzyki współczesnej, ale jego własne kompozycje utrzymane są w stylu neoromantycznym. Tworzył w oparciu o środki wykształcone przez Liszta i Wagnera, a także Mahlera i Ryszarda Straussa. Z tych różnych elementów potrafił stworzyć własny oryginalny i indywidualny język muzyczny.  Inspiracja muzyką ludową jest cechą immanentną jego twórczości. Kompozytor pozostawił szereg opracowań oryginalnych melodii ludowych. W jego licznych utworach tworzywo muzyczne wyrasta z materiału ludowego.  Spośród 5 Symfonii na wyróżnienie zasługuje symfonia nr 3 op.53. Neoromantyczne tradycje tej symfonii wiążą się z potężną obsadą orkiestry, ale swoboda harmoniczna przekraczająca ramy tonalności wskazuje na tendencje modernistyczne. Ciekawym utworem jest poemat symfoniczny "Pożegnanie Ellenai" op.17 nr 2, zainspirowany poematem "Anhelli" Słowackiego. Dzieło napisane zostało na oryginalny zestaw wykonawców: głos recytujący, klarnet solo i orkiestrę smyczkową. W kategorii poematów symfonicznych znajdują się ponadto: Beatrycze (1903) oraz Nina i Pergolesi (1903).  Z dzieł oratoryjnych na uwagę zasługuje "Quo Vadis" op.30 zainspirowane powieścią Sienkiewicza na sopran, baryton, bas, chór mieszany, organy i wielką orkiestrę. Chór, który opisuje i komentuje wydarzenia, spełnia tu rolę motoru akcji. Z tego powodu kompozytor nie nazywał dzieła mianem oratorium, które jest jakby odpowiednikiem estradowym opery, lecz - "scenami dramatycznymi" w pięciu częściach. "Quo Vadis" triumfalnie kroczyło przez estrady całego świata, a do 1938 roku zostało wykonane w ponad 150 miastach, z tekstami przełożonymi na 13 języków. Inne oratoria kompozytora to: "Powrót syna marnotrawnego" (1901) i "Znalezienie Św. Krzyża" (1905). Wśród dzieł scenicznych Nowowiejskiego odnajdujemy balet "Król wichrów" (wystawiony po raz pierwszy jako "Tatry"), balet-opera "Malowanki ludowe" (wystawiony jako "Polskie wesele") oraz opera "Legenda Bałtyku". 

Ta ostatnia pozycja cieszy się do dziś wielką popularnością i utrzymuje się bez przerwy w repertuarze operowym.  Akcja opery rozgrywa się na słowiańskim wybrzeżu Bałtyku w czasach prehistorycznych, a jej kanwą jest legenda o zatopionym grodzie Winecie. Premiera miała miejsce w Poznaniu w 1924 roku. Opera ma wiele wspólnych cech z operami niemieckimi doby powagnerowskiej, ale wyróżnia się doskonałym opracowaniem scen zespołowych z udziałem chóru i solistów. Ten sam tytuł co opera nosi Uwertura koncertowa. Pierwotnie była ona wstępem do opery, który kompozytor przerobił w samodzielny utwór. Przedostatnim dziełem Nowowiejskiego jest Koncert fortepianowy d-moll op.60 (1941). Materiał tematyczny zdradza tu pokrewieństwo z polską muzyką ludową ( pieśń ludowa i rytmy taneczne). 

Feliks Nowowiejski zmarł w 1946 roku w Poznaniu.
 
 
. Radosław Rzepkowski
 

ARCHIWUM FELIETONÓW

POLEĆ TEN ARTYKUŁ ZNAJOMYM Z FACEBOOKA
 


 

 


BIULETYN POLONIJNY, Postal Box 13, Montreal, Qc H3X 2T7, Canada; Tel: (514) 336-8383 fax: (514) 336-7636, 
Miesięcznik rozprowadzany bezpłatnie wśród Polonii zamieszkującej obszar Montrealu i Ottawy. Wszelkie prawa zastrzeżone.