MUZYKA DO POEZJI ASNYKA

Adam Asnyk (1838-1897) to wielki polski poeta, który wyrastał w atmosferze fascynacji literaturą i muzyką. Jego matka była wykształconą muzycznie guwernantką. Wychowany w duchu patriotycznym był w czasie Powstania Styczniowego członkiem "wrześniowego rządu". W 1866 roku otrzymał doktorat z filozofii na Uniwersytecie w Heidelbergu. W jego twórczości poetyckiej widoczne są 2 nurty: refleksyjno-filozoficzny i liryczny (o tematyce miłosnej i autobiograficznej). Jeśli pierwszy nurt nie wzbudził większego zainteresowania u polskich kompozytorów, to wiersze liryczne stały się inspiracją do skomponowania wielu pieśni. Poezja liryczna Asnyka wyraża jego przeżycia osobiste: nieodwzajemnione miłosne uczucia (1868-70), śmierć matki (1871) i żony (1876). Ale te osobiste wypowiedzi poety są powściągliwe, utrzymane w ekspresji stonowanej.  Podziwia się w nich kunsztowność wersyfikacyjną i niespotykaną śpiewność. Te cechy zapewniły poecie ogromną popularność. Na muzyczność wpływa regularny układ wiersza i akcentów, stroficzność, płynność przebiegu i rytmiczność. Dochodzi do tego dbałość o fonetyczną warstwę brzmieniową m.in. wprowadzanie słów określających dźwięki (szemrze, wzdycha, itp.) czy przywoływanie nazw instrumentów (lira, lutnia, fletnia). Dodajmy do tego często stosowany ośmiozgłoskowiec kojarzący się z pieśnią ludową, a rytmiczność- z metrum muzycznym. Ale często pojawiają się też strofy o różnej długości wersów np.8 czy 7-zgłoskowe i jeszcze bardziej zróżnicowane wewnętrznie.  Na ich kanwie powstały najpiękniejsze pieśni. W wersyfikacji poezji melicznej tj. upodobnionej do melodyki Asnyk zrealizował sugestie metrorytmiczne Józefa Elsnera (Rozprawa o rytmiczności i metryczności języka polskiego) poszerzając jego system i komplikując. Pieśniowość i muzyczność dostrzega się już w samych tytułach cyklów (3 albumy pieśni) i utworów (Dzieje piosenki, Powrót piosenki, Najpiękniejsze piosenki, Serenada, Nocturn, Scherzo, Barkarola). O wielkim zainteresowaniu liryką Asnyka świadczy fakt, że aż 75 kompozytorów napisało więcej niż 200 pieśni do 80 miniatur melicznych (na łączną liczbę 100). Wśród nich znajduje się 170 pieśni solowych i 30 chóralnych. Do tekstów tych wierszy kompozytorzy sięgali zaraz po ich opublikowaniu. Najwięcej tych kompozycji powstało w latach 1880-1900. Najbardziej znaczące cykle i grupy pieśni napisali: A.Zarzycki, I.Krzyżanowski, I.J.Paderewski, W.Żeleński, J.Gall, Z.Noskowski, S.Niewiadomski, M.Karłowicz. Ponadto pieśni do tekstów Asnyka komponowali: E.Kania, A.Munchheimer, J.Kleczyński, M.Hertz, H.Jarecki, W.Wszelaczyński, J.Surzyński, B.Borkowski, W.Rzepko, P.Maszyński, R.Statkowski, L.Płosajkiewicz, F.Szopski, F.Starczewski, M.Świerzyński, Z.Stojowski, H.Opieński, L.Różycki, Cz.Niemen i wielu innych.W końcu XIX wieku ukazywały się one niemal masowo u Piwarskiego, Krzyżanowskiego, Idzikowskiego, Seyfartha, i u Gebethnera & Wolffa. Sporadycznie pojawiały się u wydawców zagranicznych. Szczególną popularność estradową uzyskały pieśni: Zarzyckiego, “Między nami" oraz Karłowicza "Najpiękniejsze piosnki". Spośród dzieł chóralnych najczęściej wykonywano pieśni Noskowskiego (cykl tatrzański), Żeleńskiego, Pankiewicza (u obu Barkarole), Niewiadomskiego "Siedzi ptaszek", Galla "Czary" i Walek-Walewskiego. Ogromna część tych pieśni tworzy ogniwo pomiędzy tradycją moniuszkowskiego postromantyzmu a pokoleniem "Młodej Polski". Moniuszko tworzył dla dworku szlacheckiego i estrady prowincjonalnej, podczas gdy pokolenie "Młodej Polski" - dla profesjonalnych wokalistów. Pieśni do tekstów Asnyka przeznaczone były dla mieszczańskiej inteligencji, wykształconych amatorów i tworzącej się estrady solistycznej. Ich styl uwarunkowany był formą i treścią poezji.  Grupa liryk o charakterze inwokacyjnym znalazła ujście w grupie pieśni lirycznej i deklamacyjnej, podczas gdy erotyki mniej bezpośrednie, a także pieśni "wiosenne" i "jesienne" znalazły umuzycznienie w różnych rodzajach pieśni: canzonie, serenadzie, barkaroli. Natomiast wiersze liryczno-epickie otrzymywały w pieśniach rysy taneczne walca, kujawiaka czy krakowiaka. W tych ostatnich akompaniament fortepianowy jest bogatszy, a melodia wokalna bardziej rozwinięta. Wykazują one znamiona muzyki salonowej i wirtuozowskiej. Odrębna grupa tekstów Asnyka pt. "Z motywów ludowych" stała się kanwą dla pieśni w stylu moniuszkowskim, najmniej podległym salonowym wpływom. 
 
 
. Radosław Rzepkowski
 

ARCHIWUM FELIETONÓW

POLEĆ TEN ARTYKUŁ ZNAJOMYM Z FACEBOOKA
 


 

 


BIULETYN POLONIJNY, Postal Box 13, Montreal, Qc H3X 3T3, Canada; Tel: (514) 336-8383 fax: (514) 336-7636, 
Miesięcznik rozprowadzany bezpłatnie wśród Polonii zamieszkującej obszar Montrealu i Ottawy. Wszelkie prawa zastrzeżone.