ROK
LUTOSŁAWSKIEGO
W bieżącym
roku przypada 100 rocznica urodzin wielkiego polskiego kompozytora Witolda
Lutosławskiego (1913-2004). W przekonaniu o szczególnym znaczeniu jego
dorobku dla kultury narodowej i światowej Sejm R.P. ogłosił rok 2013
Rokiem Lutosławskiego. Dzieła tego wybitnego kompozytora rozbrzmiewają
na wszyskich kontynentach i odsłaniają nowe przestrzenie piękna. Lutosławski
urodził się w Warszawie. Studia odbył przed wojną w Konserwatorium warszawskim
i ukończył z dwoma dyplomami: pianistycznym i kompozytorskim. Poświęcił
się jednak wyłacznie kompozycji. Zaliczany do najwybitniejszych kompozytorów
XX wieku był laureatem najbardziej prestiżowych nagród międzynarodowych.
Obdarzony wielką wrażliwością smaku artystycznego stworzył własny indywidualny
styl, dzięki czemu wysunął się na czoło twórców rangi światowej. Podstawy
tego stylu zostały ukształtowane w latach 1933-44, kiedy wypracował
własną technike kompozytorską, kunsztowną fakturę i nietuzinkowe
rozwiązania harmoniczne. Przykładem tego są "Wariacje symfoniczne"
(1936-38), które dowodzą poszukiwania własnego języka dźwiękowego na bazie
różnorodnych stylistycznie elementów. W latach 1944-56 kompozytor skłaniał
się do neoklasycyzmu i ludowości. Najlepszym dziełem z tego okresu
jest "Koncert na orkiestrę". Choć mieści się w obu tych nurtach, jest utworem
oryginalnym i współczesnym pod każdym względem. Widać to w sposobie operowania
orkiestrą i w precyzji konstruowania przebiegów napięciowych. Z tego
okresu utrzymały się w repertuarze koncertowym: "Preludia taneczne" "Bukoliki"
a także "Mała Suita" i "Tryptyk Śląski". W utworach tych, jak i pózniejszych
dokonał Lutosławski wielkich osiągnięć na polu metrorytmiki, która
stała się czynnikiem formalno-konstrukcyjnym. Za przełomowe dzieło
w pojęciu nowatorstwa uważa się "Muzykę żałobną (1958). Opiera się
ona na 12-dźwiękowym przebiegu horyzontalnym o bliskim pokrewieństwie z
serią dodekafoniczną. Od strony konstrukcji i planu agogiczno-dynamicznego
jest majstersztykiem napisanym w hołdzie wielkiemu kompozytorowi
węgierskiemu Bartokowi. W 1957 roku powstało "5 pieśni do słów" K.Iłłakowiczówny
w wersji na głos z fortepianem, a rok pózniej na głos i 30 instrumentów
oraz "Trzy Postludia" (1958-60). Są to utwory zwięzłe, powściągliwe w wymowie,
o mistrzowskiej instrumentacji. Rok 1961 przyniósł wspaniałe dzieło "Gry
weneckie" w którym element przypadkowości (tzw. kontrolowany
aleatoryzm) został włączony do zasobu środków kompozytorskich. Elementy
przypadkowości pojawiają się też w "Trzech Poematach Henri Michaux"
(1963). To jeden z najbardziej barwnych utworów, gdzie bogactwo efektów
dźwiękowych osiągnięte zostało za pomocą niekonwencjonalnych sposobów artykulacji.
Wprowadzając wartości szmerowe kompozytor przekroczył tu granice tradycyjnej
wokalistyki. Kolejne wspaniałe dzieła to "II Symfonia" oraz "Livre pour
orchestre" (1968). W tym drugim, będącym podsumowaniem dotychczasowych
osiągnięć, kompozytor wprowadził mikrotony. Obowiązuje tam
zasada powtarzania i przekształcania niewielkich struktur w różnym oświetleniu
kolorystycznym. Natomiast dziełem nawiązującym bardziej do
tradycji jest "Koncert wiolonczelowy" dedykowany M. Roztropowiczowi
(1970). " Preludia i fuga" (1972) jest kolejnym przykładem współczesnego
rozwiązywania zagadnień formalnych. Do znakomitych utworów należa też "Koncert
na obój, harfę i orkiestrę" (1980) oraz "Koncert fortepianowy" (1988)
nawiązujacy po części do romantycznej wirtuozerii Chopina i Liszta. Spośród
ostatnich ważniejszych utworów Lutosławskiego wymieńmy "Interludium"
na orkiestrę oraz "IV Symfonię". Kompozycje Lutosławskiego, także
te nie wymienione, charakteryzuje szlachetność brzmienia, umiarkowany emocjonalizm
i mistrzowska konstrukcja. Budowa formalna jego utworów jest
wyjątkowo logiczna i precyzyjna, stąd nazywa się Lutosławskiego "klasykiem
XX wieku". W związku z obchodami jubileuszowymi Towarzystwo im. Lutosławskiego
przedsięwzięło na 100-rocznicę urodzin swego Patrona liczne działania o
charakterze koncertowym, edukacyjnym i wydawniczym. M.in. zorganizowało
Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski im.Lutosławskiego. Zaś Narodowy
Instytut Audiowizualny przygotowuje 6-płytową publikację "Lutosławski i
świat". Udział w obchodach jubileuszowych zapowiedziało wielu artystów
i instytucji.
|