DZIEJE MUZYKI W SKRÓCIE

Historię muzyki rozpoczyna okres antyczny. Z badań muzykologicznych dowiadujemy się, że już w epoce starożytnej istniała muzyka religijna  oraz świecka, a także  muzyka ludowa.
 
Zródłem  europejskiej  muzyki  nowożytnej stały się melizmatyczne żydowskie psalmy  i staro-greckie sylabiczne hymny.  Melodyka tych pieśni znalazła ujście w  pierwotnej chrześcijańskiej muzyce liturgicznej zwanej chorałem gregoriańskim. Przyjęto, że Średniowiecze w muzyce europejskiej rozpoczyna  się od upadku Cesarstwa Rzymskiego w 476 roku n.e.  Obok muzyki liturgicznej (chorału) istniał równolegle nurt muzyki świeckiej reprezentowany przez poetów i kompozytorów dworskich- Trubadurów i Truwerów.  Komponowali oni jednogłosowe pieśni zwrotkowe z refrenem o zróżnicowanej treści, często miłosnej i historycznej.

W okresie Renesansu (1450-1600), który jawił się jako odrodzenie człowieka i kultury oraz odcinał się od ideologii  Średniowiecza,  nastąpił  ogromny rozkwit  muzyki wielogłosowej. Wiodącą rolę odgrywała wówczas forma motetu,  który narodził się jeszcze  w Średniowieczu oraz wielogłosowy cykl mszalny. Zauważa się w tym okresie  ogromny napór muzyki świeckiej na struktury muzyki religijnej, spotęgowany  jeszcze ruchem protestanckim. Nie mógł na to pozwolić Kościół katolicki i na zwołanym  w 1545 r. Soborze Trydenckim nakazał oczyszczenie muzyki liturgicznej z wszelkich świeckich naleciałości. Wzorem muzyki kościelnej stała się twórczość Palestriny. Wielką zdobyczą  Renesansu było odkrycie polichóralności–prototypu pózniejszej  techniki koncertującej. Pod koniec XVI w. możliwości rozwojowe polifonii ulegly wyczerpaniu. Kilkudziesięciogłosowe utwory zacierały czytelność tekstu ograniczając możliwości percepcji.  Jako reakcja na wybujałą polifonię pojawił się nowy styl nawiązujący do kultury starogreckiej, tzw. monodia akompaniowana, w której deklamacyjne słowo na tle akordowego akompaniamentu  stało się nośnikiem piękna, ciepła i ekspresji.  Monodia  jako przeciwstawienie polifonii ucieleśniła się w nowo powstałym  gatunku - operze.
W  epoce Baroku, która obejmowała  lata 1600-1750 nastąpił- obok rozwoju opery- ogromny rozkwit muzyki  instrumentanej i wokalno-instrumentalnej. Powstały nowe formy:  oratoria, kantaty, pasje, koncerty, sonaty, suity, fugi,  toccaty, preludia. Nastąpiło znaczne pogłębienie strony wyrazowej utworów i skrystalizowanie systemu funkcyjnego dur-moll.  W twórczości Bacha dokonała się doskonała synteza polifonii z homofonią. Ostatnie dzieła barokowe takie  jak pasje, oratoria, msze angażujące setki wykonawców,  pełne przepychu i bogactwa  stanowiły już apogeum możliwości rozwojowych tego stylu. Równocześnie z zatraceniem tych możliwości  pojawił sie nowy styl- klasyczny, związany z ideologią Oświecenia. Postulowała ona  kult równowagi, harmonii  i rozumu, a jej wyrazicielem stawało się wzrastające w siłę  mieszczaństwo. 
 
W muzyce zapanowała harmonia, symetria i prostota.  Zaznaczyła się  równowaga między treścią i formą. Główni przedstawiciele tego okresu to kompozytorzy szkoły wiedeńskiej:  Haydn, Mozart  i  Beethoven.  Okres klasycyzmu datuje sie od 1750 do 1815 czyli sięga do drugiego okresu twórczości Beethovena.

Muzyka romantyczna  (1815-1910) charakteryzuje się  się przewagą  treści muzycznej nad formą. Potęguje się emocjonalizm i subiektywizm. Następuje niebywały rozwój wirtuozostwa. Powstają szkoły narodowe i zainteresowanie muzyką ludową. Inspiracja literaturą  doprowadziła  do pojawienia się nowych form:  poematu symfonicznego i symfonii programowej. Nastąpił ogromny rozwój w zakresie  instrumentacji  i  harmoniki. Zmierzch muzyki romantycznej zapowiedziały utwory symfoniczne Mahlera, Brucknera i dramaty Wagnera.

Jako reakcja na wybujały neoromantyzm  powstały nowe kierunki: impresjonizm, ekspresjonizm, dodekafonia, neoklasycyzm, witalizm, sonorystyka, aleatoryzm. Były one wytworem muzyki XX wieku. W rozwoju muzyki europejskiej czynnie współuczestniczyli kompozytorzy polscy. Wielu z nich studiowało na Zachodzie i przenosiło na nasz teren najnowsze prądy i zdobycze tamtejszej muzyki. Nie ulega żadnej wątpliwości, że rozwój muzyki polskiej był ścisle związany ze wszystkimi  kierunkami muzyki  zachodnioeuropejskiej jakie pojawiały się na przestrzeni  całej historii muzyki. 
 
 

.

Radosław Rzepkowski   ARCHIWUM FELIETONÓW