GWIAZDY POLSKIEJ MUZYKI  (16)

JÓZEF HOFMANN (1876-1957)

Józef Hofmann-wielki wirtuoz fortepianu- urodził się 140 lat temu w Podgórzu koło Krakowa. Jego ojcec był kompozytorem, dyrygentem i pianistą, matka-śpiewaczką. Pierwszy swój recital jako "cudowne dziecko" dał w Warszawie w wieku 5 lat. Podczas serii koncertów w Ameryce (1887-88) porównywano go do młodego Mozarta i Mendelssohna. W ciągu 3 miesięcy odbył wówczas 50 recitali, w tym 17 w Metropolitain Opera. Po przerwanym tournee ze względów zdrowotnych, Hofmann wraz z rodziną przybył do Berlina. Stypendium jakie otrzymał od Alfreda Clarca pozwoliło mu podjąć studia matematyczne i pobierać lekcje muzyki u Heinricha Urbana  (kompozycja) oraz  Moritza Moszkowskiego (fortepian). Następnie  jego profesorem został wielki pianista i kompozytor Antoni Rubinstein, który przyjął go jako jedynego prywatnego ucznia w 1892 r. Dwa lata później Hofmann występował w Hamburgu grając IV Koncert fortepianowy Rubinsteina pod batutą kompozytora. Od tego czasu artysta koncertował po całym świecie i stał się jednym z najsławniejszych pianistów swojej epoki. 

Jako kompozytor opublikował ponad 100 utworów, wśród nich 2 koncerty fortepianowe i muzykę baletową. 

W latach 1912-13 dał 21 koncertów w Petersburgu grając łącznie z pamięci 225 różnych utworów. To bezprecedensowe wydarzenie przyćmiło recitale Antoniego Rubinsteina. Fama głosi, że Hofmann posiadał zdolności bezbłędnego zagrania utworów po jednorazowym usłyszeniu, bez sięgania do nut. Potrafił też ad hoc zagrać utwory nie ćwiczone od lat. Jego niesłychana sprawność techniczna wzbudzała powszechny podziw, a lekkie staccato i piękna barwa dźwięku nie miały równych. Umiejętność zawieszania dźwięków na klawiaturze uzupełniał pedalizacją. Przygotowujący się do występów Rachmaninow musiał ćwiczyć po 15 godzin dziennie by dorównać  poziomowi techniki Hofmanna. Po usłyszeniu w jego wykonaniu  Sonaty b-moll Chopina, został tak załamany, że wyłączył to dzieło ze swego repertuaru mówiąc, że nigdy nie słyszał tak tytanicznej gry.  W hołdzie  dedykował artyście swój III Koncert fortepianowy d-moll (1930). 

Hofmann otrzymał obywatelstwo amerykańskie w 1926 roku, ale już wcześniej został dziekanem wydziału fortepianu w Curtis Institute w Filadelfii, a dwa lata później- dyrektorem Instytutu. A. Schoenberg porównując grę Hofmanna do współczesnych mu pianistów (Godowski, Rachmaninow, Busoni), twierdził że wyróżniała się bogatą kolorystyką i ognistym temperamentem. Z Leopoldem Godowskim, który uważał Hofmanna za największego pianistę swojej generacji, łączyła go od czasu spotkania w Berlinie w 1900 roku dozgonna przyjaźń. 

Hofmann przyznawał, że największy wpływ na jego rozwój artystyczny wywarł Antoni Rubinstein. Od niego przejął emocjonalny styl gry na publicznych występach, ale podczas nagrań studyjnych wykazywał większą powściągliwość i korelacje z zapisem nutowym. Nagrania rozpoczął w wieku 12 lat i był  pierwszym pianistą nagrywającym na fonografie Edisona. W tym samym roku (1888) nagrań na tym sprzęcie dokonał Hans von Bulow. 

Hofmann miał stosunkowo małe dłonie, lecz bardzo silne palce. Ze względu na budowę ręki grał na specjalnie skonstruowanym dla niego Steinwayu z węższymi klawiszami, mechaniką o szybkiej repetycji dźwieków i wyjątkowo głębokim brzmieniem. 

W latach 30-tych XX wieku artysta wpadł w nałóg alkoholizmu i koncertował tylko sporadycznie. Po odejściu z Curtis Institute w 1938 r. nastąpiło pogorszenie jego kondycji psychicznej wskutek problemów małżeńskich i nadużywania alkocholu. Nie wykazywał już  zainteresowania występami. 

Józef Hofmann posiadając wyjątkowy zmysł analityczny i matematyczny; wsławił się również, jako wynalazca. Otrzymał ponad 70 patentów, wymyślił m.in. pneumatyczne amortyzatory dla samochodów i samolotów, samochodowe wycieraczki czy zegar elektryczny. 

Pianista zmarł w 1958 roku i został pochowany w Los Angeles. Dla jego upamiętnienia  od 1994 r. odbywają się w Los Angeles konkursy pianistyczne im. Józefa Hofmanna.
 
 
. Radosław Rzepkowski
 

ARCHIWUM FELIETONÓW

POLEĆ TEN ARTYKUŁ ZNAJOMYM Z FACEBOOKA
 


 

 


BIULETYN POLONIJNY, Postal Box 13, Montreal, Qc H3X 3T3, Canada; Tel: (514) 336-8383 fax: (514) 336-7636, 
Miesięcznik rozprowadzany bezpłatnie wśród Polonii zamieszkującej obszar Montrealu i Ottawy. Wszelkie prawa zastrzeżone.