GWIAZDY
POLSKIEJ MUZYKI (16)
JÓZEF
HOFMANN (1876-1957)
Józef
Hofmann-wielki wirtuoz fortepianu- urodził się 140 lat temu w Podgórzu
koło Krakowa. Jego ojcec był kompozytorem, dyrygentem i pianistą, matka-śpiewaczką.
Pierwszy swój recital jako "cudowne dziecko" dał w Warszawie w wieku 5
lat. Podczas serii koncertów w Ameryce (1887-88) porównywano go do młodego
Mozarta i Mendelssohna. W ciągu 3 miesięcy odbył wówczas 50 recitali, w
tym 17 w Metropolitain Opera. Po przerwanym tournee ze względów zdrowotnych,
Hofmann wraz z rodziną przybył do Berlina. Stypendium jakie otrzymał od
Alfreda Clarca pozwoliło mu podjąć studia matematyczne i pobierać lekcje
muzyki u Heinricha Urbana (kompozycja) oraz Moritza Moszkowskiego
(fortepian). Następnie jego profesorem został wielki pianista i kompozytor
Antoni Rubinstein, który przyjął go jako jedynego prywatnego ucznia w 1892
r. Dwa lata później Hofmann występował w Hamburgu grając IV Koncert fortepianowy
Rubinsteina pod batutą kompozytora. Od tego czasu artysta koncertował po
całym świecie i stał się jednym z najsławniejszych pianistów swojej epoki.
Jako
kompozytor opublikował ponad 100 utworów, wśród nich 2 koncerty fortepianowe
i muzykę baletową.
W latach
1912-13 dał 21 koncertów w Petersburgu grając łącznie z pamięci 225 różnych
utworów. To bezprecedensowe wydarzenie przyćmiło recitale Antoniego Rubinsteina.
Fama głosi, że Hofmann posiadał zdolności bezbłędnego zagrania utworów
po jednorazowym usłyszeniu, bez sięgania do nut. Potrafił też ad hoc zagrać
utwory nie ćwiczone od lat. Jego niesłychana sprawność techniczna wzbudzała
powszechny podziw, a lekkie staccato i piękna barwa dźwięku nie miały równych.
Umiejętność zawieszania dźwięków na klawiaturze uzupełniał pedalizacją.
Przygotowujący się do występów Rachmaninow musiał ćwiczyć po 15 godzin
dziennie by dorównać poziomowi techniki Hofmanna. Po usłyszeniu w
jego wykonaniu Sonaty b-moll Chopina, został tak załamany, że wyłączył
to dzieło ze swego repertuaru mówiąc, że nigdy nie słyszał tak tytanicznej
gry. W hołdzie dedykował artyście swój III Koncert fortepianowy
d-moll (1930).
Hofmann
otrzymał obywatelstwo amerykańskie w 1926 roku, ale już wcześniej został
dziekanem wydziału fortepianu w Curtis Institute w Filadelfii, a dwa lata
później- dyrektorem Instytutu. A. Schoenberg porównując grę Hofmanna do
współczesnych mu pianistów (Godowski, Rachmaninow, Busoni), twierdził że
wyróżniała się bogatą kolorystyką i ognistym temperamentem. Z Leopoldem
Godowskim, który uważał Hofmanna za największego pianistę swojej generacji,
łączyła go od czasu spotkania w Berlinie w 1900 roku dozgonna przyjaźń.
Hofmann
przyznawał, że największy wpływ na jego rozwój artystyczny wywarł Antoni
Rubinstein. Od niego przejął emocjonalny styl gry na publicznych występach,
ale podczas nagrań studyjnych wykazywał większą powściągliwość i korelacje
z zapisem nutowym. Nagrania rozpoczął w wieku 12 lat i był pierwszym
pianistą nagrywającym na fonografie Edisona. W tym samym roku (1888) nagrań
na tym sprzęcie dokonał Hans von Bulow.
Hofmann
miał stosunkowo małe dłonie, lecz bardzo silne palce. Ze względu na budowę
ręki grał na specjalnie skonstruowanym dla niego Steinwayu z węższymi klawiszami,
mechaniką o szybkiej repetycji dźwieków i wyjątkowo głębokim brzmieniem.
W latach
30-tych XX wieku artysta wpadł w nałóg alkoholizmu i koncertował tylko
sporadycznie. Po odejściu z Curtis Institute w 1938 r. nastąpiło pogorszenie
jego kondycji psychicznej wskutek problemów małżeńskich i nadużywania alkocholu.
Nie wykazywał już zainteresowania występami.
Józef
Hofmann posiadając wyjątkowy zmysł analityczny i matematyczny; wsławił
się również, jako wynalazca. Otrzymał ponad 70 patentów, wymyślił m.in.
pneumatyczne amortyzatory dla samochodów i samolotów, samochodowe wycieraczki
czy zegar elektryczny.
Pianista
zmarł w 1958 roku i został pochowany w Los Angeles. Dla jego upamiętnienia
od 1994 r. odbywają się w Los Angeles konkursy pianistyczne im. Józefa
Hofmanna.
|