JAN
SIBELIUS (1865-1957)
Mija
150 lat od urodzenia największego kompozytora fińskiego Jana Sibeliusa.
Jest on uznawany za głównego przedstawiciela - obok Edwarda Griega - skandynawskiej
szkoły narodowej w muzyce. Kompozytor otrzymał bardzo staranne wykształcenie.
Mając 9 lat rozpoczął naukę gry na fortepianie, a w wieku 15 lat
- na skrzypcach. Mając lat 20 zdecydował się poświęcić karierze zawodowego
muzyka. Studiował w Konserwatorium w Helsinkach u M.Wegeliusa,
a także F. Busoniego. Następnie jako stypendysta w Berlinie i Wiedniu pracował
pod kierunkiem Bechera, Fuchsa i Goldmarka. Po powrocie do swojego kraju
rozwinął działalność kompozytorską łącząc ją z udziałem w fińskim ruchu
narodowo-wyzwoleńczym. Budulcem jego twórczości stała się stara fińska
poezja, z której czerpał inspiracje muzyczną. Impulsem dla jego twórczości
były też legendy, mity, baśnie, a także przyroda rodzinnego kraju. W 1892
r. Sibelius objął katedrę teorii muzyki w Konserwatorium w Helsinkach.
Gdy w 1914 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych był już autorem 4
symfonii i Koncertu skrzypcowego. W tym czasie otrzymał tytuł
doctora honoris causa Uniwersytetu w Yale. Po powrocie do kraju wpadł w
wir pracowitego życia twórczego i jednocześnie udzielał się jako pedagog.
Jego muzyka jest uwielbiana przez ogromne rzesze melomanów na całym świecie
(istnieją Towarzystwa im.Sibeliusa). Jego ostatnim utworem symfonicznym
była Tapiola (1925). Po ukończeniu tego dzieła zdecydował się na całkowite
zaprzestanie działalności kompozytorskiej.
Stylistycznie
muzyka Sibeliusa przynależy do epoki późnego romantyzmu
z całym arsenałem środków harmonicznych, instrumentacyjnych i z upodobaniem
do wyrazistej melodyki. Jednocześnie jest ona świadectwem indywidualnej
drogi jaką przeszedł kompozytor tworząc własny, niepowtarzalny, indywidualny
styl. Jest on jednym z najznakomitszych symfoników obdarzonym wyjątkową
inwencją twórczą, wybitnym zmysłem orkiestracji i kolorystyki.
O odrębności muzyki Sibeliusa decyduje m.in. posługiwanie się zwrotami
archaicznymi, wykorzystywanie motywów i rytmów z fińskiego folkloru
oraz egzotyczny, niepowtarzalny "północny" nastrój .
Sibelius
napisał 7 Symfonii. Dwie pierwsze utrzymane są w stylu późnoromantycznym,
kolejne zaś zbliżają się do swoiście pojętego neoklasycyzmu. Ich
urok polega na mozaikowym zestawianiu różnych myśli muzycznych i ich intensywnym
nasyceniu emocjonalnym. Znajduje tu swój wyraz także nastrojowość pełna
melancholii.
Glebą,
na której wyrosła muzyka Sibeliusa były, między innymi - jak już wspomniałem
- pieśni ludowe Finlandii. Kompozytor nie cytował jednak wiernie
ich melodii, lecz stylizował je w sposób artystyczny z niebywałą intuicją.
Można to wysłyszeć wyraźnie w poematach symfonicznych, których pozostawił
10. Podobnie jak polski wielki etnograf Oskar Kolberg - Sibelius przemierzał
wzdłuż i wszerz swoją Ojczyznę spisując melodie ludowe, legendy i baśnie,
a wiele z nich zawarł w wielkim poetyckim eposie "Kalewala" (1849). Z tego
eposu zaczerpywał treści literackie do swoich programowych poematów symfonicznych.
W 1892 r. napisał poemat "Saga" op.9 utrzymany w heroiczno-balladowym tonie.
Wielce malowniczy jest poemat "Łabędź z Tuoneli" op.22 nr 2, który stanowi
drugą część "4 Legend". Jest to muzyczny obraz Tuoneli - fińskiej krainy
umarłych. Najpopularniejszym poematem zawierającym dużą dozę dramatyzmu
jest "Finlandia" op.26. Utwór ten o patriotycznej wymowie składa się z
2 części. Pierwsza rozpoczyna się dwukrotnie powtórzonym "motywem bólu"
wyrażającym cierpienia i nadzieje fińskiego narodu. Druga cześć symbolizuje
walkę i zwycięstwo. Wspomniany już poemat "Tapiola" op.112, utrzymany
w tajemniczym nastroju został zainspirowany postacią leśnego bożka Tapio.
W 1903
roku powstał Koncert skrzypcowy d-moll op.47. Cieszy się on od dawna dużym
powodzeniem wśród wiolinistów i słuchaczy. Efektowna partia solowa i przejrzysty
akompaniament to główne walory dzieła. Łączy ono rapsodyczny charakter
z melancholijnym liryzmem.
|
.